عجایب و زیبایی‌های ایران به روایت یک مستندساز
مناطق گردشگری در ایران که تاکنون نمی‌شناختید | سومین دیوار دنیا بعد از دیوار چین
بیست و چهارم مرداد ١٣٩٢ ساعت ١٦:٤٣
یاسر عرب سه مجموعه مستند ساخته است. اولی چهارضلعی نام دارد و قرار است مکان‌های ناب تصویر برداری را به عکاسان کشورمان معرفی کند و مجموعه دیگر با نام جایی که نمی‌شناختیم، مناظر طبیعی و تاریخی مناسب سفر را به عموم مردم نشان می‌دهد.
خبرگزاری فارس- مهناز سعیدحسینی: یاسر عرب را علاوه بر داستان‌نویسی با مستندهایش می‌شناسیم، مستندهایی که زاویه دید متفاوتی دارند و هنرمندانه ساخته می‌شوند. سال گذشته او با مستند «ننه قربون» گل کرد که روای ناگفته‌های فراوانی از دوران دفاع مقدس و زنانی بود که هشت سال در رخت‌شورخانه، لباس‌های رزمنده‌ها را بی منت شستند، شیمیایی هم شدند و حتی در دل هم آخ نگفتند. این روزها عرب مشغول ساختن مستند دیگری برای نشان دادن ناگفته‌ها و ناشناخته‌های دیگری است. این بار او در دو مستند 26 قسمتی برای دو شبکه تلویزیونی قرار است از ناگفته‌های سرزمین ایران و ناشناخته‌هایش از دریچه تلویزیون صدا و سیما بگوید. او را به خبرگزاری فارس دعوت کردیم تا هم تعدادی از از برنامه های تولید شده «لوکیشن های ناشناخته مسافرتی و عکاسی در ایران» را ببینیم و هم از حاشیه سفرهای او به نقاط ناشناخته ایران بشنویم. این مستند ساز حرف‌های زیادی برای گفتن داشت که در مستندهای 5-9 دقیقه‌اش جایی برای بیان این حرف‌ها باقی نمانده بود. او به عنوان مستند ساز به نقاط مختلف کشورمان سفر کرده بود اما دغدغه بیان مشکلات مردم هر یک از این مناطق را داشت و دوست داشت این مشکلات شنیده و به تبع چاره اندیشی شوند. عرب 12 قسمت از این مجموعه مستندها را برایمان به نمایش گذاشت و آن منطقه‌ها را معرفی کرد و از مشکلاتش گفت. مستندهای او بسیار زیبا و هنرمندانه ساخته شده‌اند و زمانی که از دریچه تلویزیون به نمایش عمومی گذاشته شوند، زیبایی ایران زمین و هنر این مستند ساز جوان را تحسین خواهید کرد و مشتاق خواهید شد به نقاط مختلف ایران، جایی که به درستی نمی‌شناختید، سفر کنید.
عرب پیش از نمایش مستندها از دلیل ساختن این مجموعه سخن گفت. او دلایل متعددی برای ساخت مجموعه 52 قسمتی «لوکیشن های ناشناخته مسافرتی و عکاسی در ایران» داشت. اول اینکه بحث گردشگری موضوع مهمی است که می‌تواند رونق یک منطقه و رونق کشور را به دنبال داشته باشد و در کشور ما مناظر طبیعی فوق العاده زیبا و مکان‌های تاریخی ناشناخته فراوانی وجود دارد که تا کنون به درستی معرفی نشده‌اند و رسانه‌ها در معرفی مناطق مرتبا به مناطقی ضریب می‌دهند که قبلا شناخته شده‌اند.
نکته دیگری که عرب به آن اشاره کرد این بود که غالبا مستند سازها به هر علتی سراغ جاهایی نمی‌روند که مستند ساختن از آنها زحمت بیشتری می‌طلبد و همه اینها دست به هم می‌دهند تا وقتی کشور با چند روز تعطیلی مواجه است، حجم زیادی از جمعیت به سمت شمال کشور یا 4-5 منطقه شناخته شده دیگر بروند که البته فراهم نبودن زیر ساخت‌های مسافرتی در دیگر مناطق به جذب نشدن گردشگران کمک می‌کند.
با این دغدغه‌ها عرب به همراه همکارانش یعنی هومن شهرستانی که دستیار کارگردان و ابوالفضل لطفی دستیار تصویر است، دو مجموعه مستند ساخته‌اند. اولی چهارضلعی نام دارد و قرار است مکان‌های ناب تصویر برداری را به عکاسان کشورمان معرفی کند و مجموعه دیگر با نام جایی که نمی‌شناختیم، مناظر طبیعی و تاریخی مناسب سفر را به عموم مردم نشان می‌دهد که این دو مجموعه قرار است از شبکه چهار و یک شبکه دیگر تلویزیونی پس از اتمام ساخت مستندها به نمایش در آید.
آنچه در ادامه خواهید دید و خواهید خواند، تصاویری از مناطقی است که مستند ساز برای ما به نمایش گذاشت، آنها را معرفی کرد و از مشکلاتشان گفت. ما نیز به همین گونه از این مناطق برای شما می‌گوییم. دیدن مستندهای زیبای این مستندساز باشد برای زمانی که رسانه ملی آن را به نمایش عمومی گذاشت. تا زمانی که این مستندها در خبرگزاری فارس به نمایش گذاشته شد، عرب بیشتر به سراغ مناطق شمالی و شمال شرقی کشورمان رفته بود و مناطق باداب سورت، جنگل ابر، کالپوش، گمیشان، خالد نبی، روئین، عسل محله – سیالان، شیخ موسی، پاقلعه، اشکورات، درکش و بسطام ساخت مستندشان از دریچه لنز عرب تمام شده بود.
1- چشمه‌های باداب سورت/ دومین چشمه آب شور جهان در یک قدمی ما
چشمه‌های باداب سورت واقع در استان مازندران، شهرستان ساری، بخش چهاردانگه، دهستان پشتکوه، روستای اُرُست (orost)، قرار دارد و یکی از راههای رسیدن به آن، جادّه ی دامغان ــ کیاسر است. این چشمه‌ها در سال 1387 به عنوان دوّمین اثر طبیعی ملّی ایران ثبت شد. در سال 1387، کوه دماوند، چشمه‌های باداب سورت و سرو ابرکوه به عنوان سه اثر طبیعی بوسیله سازمان میراث فرهنگی ثبت شدند. این چشمه‌ها بعد از چشمه پامو کاله ترکیه به عنوان دوّمین چشمه آب شور جهان ثبت جهانی شده است. شامل دو چشمه با آب‌های کاملاً متفاوت از لحاظ رنگ، بو، مزّه و حجم آب می‌شود. چشمه پر آب، آب بسیار شور و استخری با قطر حدود 15 متر و عمق زیاد دارد. چشمه دوّم که در بالادست و شمال غربی این چشمه است، ترش مزّه و آبی به رنگ قرمز و نارنجی دارد، در اطراف چشمه کمی رسوب آهن نشسته است. جریان آب‌های رسوبی و معدنی این چشمه‌ها طی سال‌ها، در شیب پایین دست کوهستانی خود، صدها طبقه و ده‌ها حوضچه بسیار زیبا به رنگ‌های نارنجی، زرد و قرمز در اندازه‌های مختلف پدید آورده است. این طبقات و حوضچه‌ها در واقع جاذبه اصلی و ویژگی منحصر به فرد چشمه‌های باداب سورت است. زیبایی این طبقات و محل ویژه قرارگیری چشمه در دامنه کوهستان و چشم اندازهای اطراف به ویژه در غروب، تحسین برانگیز است.
این چشمه‌ها در ارتفاع 1840 متری واقع شده‌اند و در ایران بی‌نظیر هستند و تنها در شش کشور دیگر پدیده‌ای تا حدّی شبیه باداب سورت وجود دارد. اطراف چشمه پوشیده از درختچه‌های زرشک وحشی و ارتفاعات بالاتر پوشیده از جنگل‌های سوزنی برگ است.
جاهایی در جهان همانند باداب سورت: پاموک‌کاله در ترکیه ــ ایوانهای مطبق سفید و صورتی در نیوزیلند ــ بایشوایتای در چین ــ باگنی سان فلیپو در ایتالیا ــ منطقه سنگ زرد در ایالات متّحده آمریکا ــ هیرو ال آگورا در مکزیک
مشکلات باداب سورت: این چشمه‌ها در حال نابودی کامل هستند!
چشمه‌های باداب سورت، در حال نابودی کامل هستند، زیرا که این منطقه عاری از هرگونه مانع جدا کننده، حصار، نگهبان و حتّی یک تابلوی اطّلاعات یا راهنمایی و یا هشدار دهنده است. زمانی که ما برای تصویربرداری به آنجا رفته بودیم با کمال ناباوری دیدیم که یک شهروند بی اطّلاع از این اثر طبیعی ملّی، تصمیم دارد که با اتومبیل خود روی این مناطق حرکت کرده و قدرت اتومبیلش را برآورد کند. ولی تنها مانع بازدارنده وی، مردم منطقه بودند.
مشابه این چشمه تنها در شش کشور جهان وجود دارد. برخلاف باداب سورت که در کشور ما در حدّ یک چشمه محلّی باقی مانده، در آن کشورها، توریستی ترین جاذبه‌های طبیعی محسوب می‌شوند.
مشکل آشغال ریختن مسافران هم از دیگر مشکلات این بخش بود. تصمیم داشتیم این تصاویر هم لابه لای پلی بک‌ها دیده شوند که با نظر مدیر شبکه، این صحنه‌ها حذف شد. شاید از جهاتی حذف شدن این تصاویر به یک دست شدن مستند کمک کرد ولی حاشیه‌های سفر هم باید بازگو می‌شد.
توجه داشته باشید که هر یک سانتیمتر از ساخته شدن این زیبایی‌ها (به دلیل رسوب آب شور)، حدود 200 سال طول می‌کشد.
روستای اُرُست در نزدیکی این چشمه‌ها هم با مشکلاتی روبرو است. آب زراعی مناسب و کافی وجود ندارد و با توجّه به مستعد بودن اراضی، به دلیل عدم وجود آب زراعی مناسب، زمین‌ها لم یزرع می‌ماند. نداشتن آب آشامیدنی سالم و راه روستایی مناسب از دیگر مشکلات این منطقه است.
مهاجرت بی‌رویه به شهرها برای اشتغال از دیگر مشکلات این روستاست که با حلّ مشکلات بخش کشاورزی و تأمین آب زراعی می‌توان جلوی مهاجرت بی‌رویه به شهرها را گرفت و توان جمعیّتی این روستاها را در بخش تولید متمرکز کرد.
ضمناً به دلیل استفاده نکردن از زمین‌های کشاورزی و نزدیک بودن مناطق روستایی به زمین‌های کشاورزی، منابع طبیعی در بعضی از مواقع، مشکلاتی را برای روستاییان به وجود می‌آورد.
2ـ جنگل ابر/ تاجی بر بلندای رشته کوه‌ها با قدمت دوران ژوراسیک
این جنگل در استان سمنان و در نزدیکی روستاهای ابر، شیرین‌آباد و خاک‌پیرزن واقع شده و تقریباً مرز استان سمنان و استان گلستان است. روستای ابر در مجاورت این جنگل، در شمال شرق شاهرود واقع شده است و در 30 کیلومتری شاهرود و 100 کیلومتری گرگان واقع است. جنگل زیبا و خوش‌آب و هوای ابر با 35 هزار هکتار وسعت در ادامه جنگل‌های سرسبز شمال کشور است. این جنگل مانند تاجی بر بلندی رشته کوه‌ها در امتداد قله 4 هزار متری شاهوار و بعد از عبور از باغهای بسطام خودنمایی می‌کند.
قدمت جنگل‌های هیرکانی که جزو بقایای دوران سوّم زمین‌شناسی هستند از یک سو و وجود 80 گونه گیاهان چوبی به همراه گونه‌های گیاهی بسیار نادری مانند راش، بلوط، توسکا، نارون، گیلاس وحشی، بارانک، سرخدار، نمدار و ... از سوی دیگر، نشان می‌دهد که این اراضی می‌توانند همچون موزه زنده‌ای برای جذب گردشگران داخلی و خارجی مورد استفاده قرار بگیرند. بخشی از گردشگران این منطقه، گیاه‌شناسانی هستند که برای دیدن گونه‌های نادر گیاهی موجود در جنگل‌های هیرکانی به ایران می‌آیند. دسته دوم، توریست‌های عمومی هستند که بیشتر از کشورهای آسیای میانه و خاورمیانه به ایران می‌آیند.
جنگل ابر به سه دلیل برای دنیا اهمیت دارد: اوّل این که قسمتی از جنگل‌های باستانی هیرکانی با قدمتی 3 میلیون ساله است و گیاهان دارویی کم نظیری دارد. دوّم اکوتن این ناحیه اهمیت دارد؛ یعنی مرز میان‌بند بین دو اکوسیستم منطقه نیمه بیابانی و جنگلی است. به طوریکه می‌توان در جنگل‌های این ناحیه درختان سوزنی برگ را در کنار درختان پهن‌برگ دید که این امر در گونه‌های جانوری هم تاثیرگذار بوده است. سوّم جغرافیای خاص منطقه که دو منطقه کم ارتفاع و بلند را در کنار هم قرار داده است؛ به‌طوری که شاهد تشکیل اقیانوس ابر در این منطقه هستیم که پدیده کم نظیری در دنیا محسوب می‌شود.
مشکلات: از جنگل ابر جاده نگذرانید! درختانمان را نبرید!
در سالهای گذشته طرحی برای احداث جادّه‌ای از روستای ابر به شیرین آباد موسوم به جاده ابر از سوی وزارت راه و ترابری مطرح شد و در مواردی اقداماتی نیز برای ساخت این جادّه صورت گرفت که با مخالفت جدّی دوستداران و کارشناسان محیط زیست و منابع طبیعی، هنرمندان، خبرنگاران، مطبوعات مختلف و همچنین نمایندگان مجلس، سازمان محیط زیست و وزیر جهاد کشاورزی روبرو شده است. کارشناسان، این جنگل را لایه حفاظتی زمین و سپری برای حفاظت از منطقه ابر می‌دانند و معتقدند احداث این جاده به جنگل زیبای ابر و اکوسیستم منطقه آسیب جدی می‌رساند و می‌تواند این جنگل را که بدون شک یکی از منحصر به فردترین و زیباترین زیست‌بوم‌های ایران و جهان محسوب می‌شود، با ادامه عملیّات راهسازی در این منطقه برای همیشه محو کند. لازم به ذکر است که قبلاً سه جاده به منظور لوله انتقال نفت جادّه ای برای لوله گاز و جاده ای برای خطوط انتقال برق فشار قوی ایجاد شده است.
بیکاری جوانان و اعتیاد نیز، از مشکلات مردم روستای ابر است.
3- کالپوش/ جلوه‌ای بهشت گونه با دشت‌هایی پر شقایق
منطقه کالپوش در شهر میامی شهرستان شاهرود استان سمنان قرار دارد.
جلوه‌ای بهشت گونه از طبیعت سرخ و آتشین آکنده از شقایق‌هایی که چشم هر بیننده‌ای را محصور خود می‌کند، یکی از جاذبه‌های طبیعی و فصلی منطقۀ کالپوش است که همه ساله در اردیبهشت ماه، رُخ می‌نماید. دشت شقایق‌های کالپوش در 140 کیلومتری شمال میامی قرار دارد. این منطقۀ سرسبز و جنگلی با 14 هزار هکتار جنگل، 30 هزار هکتار مرتع و 34 هزار هکتار مزارع زیر کِشت با بارندگی کافی و زمین‌های مستعد برای کشاورزی و جنگلداری، در فصل بهار با دشتهای مملو از گل‌های شقایق، در شهریور ماه با گل‌های آفتابگردان، در پاییز و زمستان با مناظر زیبا و در مجاورت با پناهگاه حیات وحش خوش ییلاق و پارک ملّی گلستان از موقعیّت ممتاز گردشگری برخوردار است.
آنچه این دشت را از دیگر نمونه‌های مشابه متمایز ساخته و از ویژگی‌های بارز آن به شمار می‌رود، وجود آبشارها، چشمه‌ها، گونه‌های درختان جنگلی در این محدوده و نیز مناطق زیبای آبشار حسین آباد، قَشقَلَتِه، سرداربیک، آبشار زو (نام نیک) و غار خواجه قنبر (سُم) در پیرامون آن است که با احداث سد کالپوش در آینده نزدیک شهرت این منطقه دوچندان خواهد شد و در کنار هوای دل انگیزش به قطب گردشگری کشور مبدّل خواهد گردید.
مشکلات: مبارزه کشاورزان با شقایق‌ها به عنوان آفت!
آب آشامیدنی مردم روستای حسین آباد کالپوش با بیش از سه هزار نفر جمعیت از چشمه ساران تأمین می‌شود. روزانه مردم این منطقه کمتر از یک ساعت آب لوله کشی دارند و با کمترین بارندگی، آب، گل آلود و غیر قابل استفاده می‌شود.
افت ولتاژ برق منطقه کالپوش: تا چندی پیش برق این منطقه از استان گلستان تأمین می‌شد که اخیراً به شبکه برق میامی متصل شده است. سیلابهای پی در پی، کشاورزان منطقه کالپوش میامی را با مشکل مواجه می‌کند. همچنین باعث مسدود شدن جادّه های منطقه می‌شود.
دیگر مشکلات عبارتند از: برفگیری شدید جاده‌ها در فصل زمستان به طوری که جادّه‌های روستا و حتّی جاده اصلی مسدود می‌شود و مشکلات کاشت آفتابگردان دیم در منطقه کالپوش.
همچنین شقایق‌های وحشی که جاذبه‌ی گردشگری منطقه کالپوش است، برای کشاورزان، آفت مزارع عدس است و سمپاشی‌های پی در پی در سالهای اخیر نیز موجب کاهش رویش شقایق در منطقه شده است. کمبود زیرساخت‌ها و تسهیلات رفاهی گردشگران از جمله مشکلاتی است که گریبانگیر این جاذبۀ ارزشمند است که باید با معرفی بیشتر، نسبت به جذب سرمایه گذار در بخش گردشگری کالپوش تلاش کرد.
4- گمیشان/ خانه‌های سراسر چوب 140 ساله/ بزرگ‌ترین دیوار دنیا بعد از دیوار چین
گمیشان یا گمیش‌تپّه در استان گلستان و در نزدیکی بندرترکمن واقع است.
این شهر در شمالی‌ترین قسمت حاشیه شرقی دریای خزر قرار دارد و از طرف شمال به کشور ترکمنستان، از جنوب به بندرترکمن، از شرق به آق قلا و از طرف غرب به دریای خزر ختم می‌شود.
این شهر با بندر ترکمن حدود 20 کیلومتر فاصله دارد. گمیش تپه در سال 88 از شهرستان ترکمن جدا شده و «شهرستان گمیشان» نامیده شد. نام محلی شهر کمیش دپه از واژه ترکمنی کُمیش‌دَفه گرفته شده و به معنی «تپه نقره‌ای» است. این شهر یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ترکمن نشین شمال ایران است که پیشینه تاریخی کهنی دارد. صد درصد جمعیّت شهر را ترکمن‌ها تشکیل می‌دهند.
از دیدنی‌های این شهر، خانه‌های چوبی دو طبقه است که قدمت بعضی از آنها به دوران قاجار می‌رسد. دیوار دفاعی گرگان مربوط به دوره ساسانیان که از شهرستان کلاله آغاز می‌شود با طی حدود دویست کیلومتر در این شهرستان به دریا منتهی می‌شود. این دیوار بزرگ‌ترین دیوار جهان پس از دیوار چین است.
تالاب بین المللی گمیشان، یکی از زیباترین تالاب‌های شمال کشور در حاشیه شرقی دریای خزر است که هر ساله پذیرای پرندگان مهاجر زیادی است.
دشتهای آفتابگردان نیز جلوه‌ی خاصّی به این منطقه داده است.
مشکلات: خانه‌ها مرمت می‌خواهند و مردم توجه!
عدم مرمّت خانه‌های تاریخی جهت پایداری و نگهداری آنها به گفته پیرمردی که در تصویر سمت چپ می‌بینید، در چند مرحله، یک کارشناس از میراث فرهنگی جهت مرمّت این خانه‌ها، به منطقه عزیمت کرده و با کوبیدن چند میخ و تخته به آنها، آسیب بیشتر و جدی‌تری به این آثار وارد کرده است.
موارد بهداشتی و دارویی شهرستان گمیشان، لایروبی رودخانه‌های اطراف منطقه از مشکلات مردم این منطقه است و هر بار، آب شدن برف باعث آب گرفتگی و مشکلات در شهرستان گمیشان می‌شود.
5- خالد نبی/ آرامگاهی بر فراز قله/ گورستانی با سنگ مزارهای عجیب
مجموعه آرامگاه خالد نبی (ع) (خالدبن سنان) و زیارتگاه وی در یک منطقه کوهستانی و در فاصله 90 کیلومتری شمال شرق شهرستان گنبد کاووس و 55 کیلومتری شمال شرق شهرستان کلاله و 6 کیلومتری روستای گچی سو، نزدیک آی تمر از توابع بخش مراوه تپه و بر فراز قلّه کوه گوگجه داغ واقع شده‌است.
قلّه کوه گوگجه داغ که در بین مردم به قلّه «قدرت» نیز معروف است، حدود 700 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. رشته کوه گوگجه داغ از مشرق به کوههای بابا شملک و از شمال و غرب و جنوب به هزاردرّه اطراف پیوسته است.
در نزدیکی و پایین‌تر از بقعه خالد نبی، بقعه‌های «عالم بابا» و «چوپان آتا» و درهای بنام پنج شیر و همچنین چشمه خضر دندان قرار دارند. طبق روایات رایج بین اهالی، عالم بابا پدر همسر خالد نبی و چوپان آتا، شبان خالد نبی یا یکی از اولیای گمنام و یا یکی از همراهان وی بوده است، که همگی آنها مورد توجّه واحترام ترکمن‌ها هستند.
در قسمت شرق بقعه چوپان عطا و پیوسته به آن و بر روی یک رشته تپه ماهورهای خاکی که ارتفاع آنها به مراتب کمتر از ارتفاع محلّ مرقد خالد نبی است، گورستان عظیمی دیده می‌شود که حدود 600 سنگ مزار استوانه‌ای تا ارتفاع حدّاکثر 2 متر در آن دیده می‌شود. قدمت این گورستان به دوران قبل از اسلام باز می‌گردد و به دلیل مشکل اعتقادی مردم آن دوران و تصاویر حک شده روی سنگ مزارها، گورستان در دست تخریب است و به کار باستان شناسی نیاز دارد.
زیارتگاه خالد نبی به صورت بنایی مسقّف با پلان چهارضلعی و تعدادی پنجره و در ورودی است، که در ورودی بقعه دارای طاق هلالی است. پنجره‌ها و در ورودی فلزی (آهنی) ساده است؛ و بر هیچکدام از آنها کتیبه تزئین دیده نمی‌شود.
سقف آرامگاه از بیرون گنبدی مدوّر سبز رنگ و شلجمی شکل است که کمربند و گنبد، داخل هم رفته است.
مشکلات: فقدان همه چیز!
فقدان راه ارتباطی مناسب و مطلوب برای دسترسی به مجموعه زیارتگاهی خالد نبی (ع) و بین زیارتگاه های چوپان عطا و عالم بابا و شیب بسیار تند معابر، فقدان فضای اقامتی مناسب، جهت اقامت زائران از قبیل هتل، مسافر خانه و...، فقدان وسایل نقلیه و پارکینگ، فقدان رستوران - سالن غذا خوری - ساندویچی- سوپر مارکت های مناسب و...، فقدان کار مناسب برای جوانان، فقدان آب آشامیدنی سالم و بهداشتی، فقدان برق متّصل به شبکه برق سراسری، فقدان شبکه ارتباطی مخابراتی، عدم کاوش باستان شناسی در تپّه باستانی و منطقه
6- روئین/ چشمه‌ها و دره‌های بسیار زیبا
از نظر تقسیمات کشوری، روستای روئین جزء دهستان روئین و شهرستان اسفراین است و در 28 کیلومتری شمال اسفراین و 51 کیلومتری جنوب شرقی بجنورد در ارتفاع 1670 متری قرار دارد.
روستای روئین از جمله روستاهای سرسبز و آباد شهرستان اسفراین است که در سمت جنوبی کوههای آلاداغ و در یکی از درّه‌های مصفّای این رشته کوهستان واقع شده است. زمین‌های روستا در درّه طویلی با جهت شرقی غربی قرار دارد و درّه‌های فرعی دیگری از شمال و شرق و جنوب به آن متّصل می‌شود.
از نظر تقسیمات کشوری، روستای روئین جزء دهستان روئین و شهرستان اسفراین است و در 28 کیلومتری شمال اسفراین و 51 کیلومتری جنوب شرقی بجنورد در ارتفاع 1670 متری قرار دارد.
روستای روئین از جمله روستاهای سرسبز و آباد شهرستان اسفراین است که در سمت جنوبی کوههای آلاداغ و در یکی از درّه‌های مصفّای این رشته کوهستان واقع شده است. زمین‌های روستا در درّه‌ی طویلی با جهت شرقی غربی قرار دارد و درّه‌های فرعی دیگری از شمال و شرق و جنوب به آن متّصل می‌شود.
آب و هوای روستای روئین از نوع معتدل کوهستانی با زمستانهای سرد و پر برف و تابستانهای معتدل و مطبوع است. به علّت موقعیّت ییلاقی آن در تابستان‌ها تفریح گاه مناسبی برای اهالی شهرستان بجنورد و اسفراین محسوب می‌شود، که برای استفاده از هوای خنک و همچنین آب چشمه‌ها و میوه‌های این روستا به منطقه می‌روند.
مشکلات: چرا اقامت پزشک روستا در روستا نیست؟
بسیاری از مردم روئین، به خصوص قدیمی‌ها، به شدّت خرافاتی هستند و این نشانه فقر فرهنگی است.
پزشک روستا، پنجشنبه و جمعه نیست، درمانگاه هم تعطیل است و اگر کسی در این دو روز از هفته بیمار شود، باید به اسفراین منتقل شود و اگر شانس بیاورد، نصف شب نباشد و بیماری سختی نداشته باشد و وسیله‌ی ایّاب و ذهاب گیر بیاید، زنده خواهد ماند. چرا اقامت پزشک روستا در روستا نیست؟
امامزاده ای در روستا بوده که قدمتی بسیار داشته و با شروع فرسایش طبیعی ساختمان میراث فرهنگی بجای مرمت ساختمان آنرا خراب کرده تا بنای وسیع‌تری بسازد، امّا به گفته‌ی اهالی روئین، بیش از ده سال است که بیست درصد کار انجام شده و رها گردیده و نمای بدی به روستا داده، این درحالی است که مصالح و آهن آلات بسیاری در اطراف این ساختمان رها و فرسوده شده است. علاوه بر آن، اهالی، بیش از ده سال است که خاک و گلِ ناشی از آنرا تحمّل می‌کنند.
تاکستان‌ها در این مناطق، خالی از انگور شده است. در برخی فصل‌ها، مشکل بی آبی تا اندازه ای است که دیگر مردم انگیزه زندگی کردن در این روستاها را از دست داده و مهاجرت به شهر را بر ماندن ترجیح می‌دهند، که مهاجرت خود نیز معضل را دو چندان کرده است.
شاید برخی انتقاد کنند که مناطق زیباتری در ایران وجود دارد. بی شکّ همینطور است، امّا باید به صراحت گفت که در این استان خشک و کویری، بعد از درکش، روئین بهترین جایی است که یافتیم.
نکته جالب دیگر اینکه استانداری رویین را به عنوان منطقه نمونه گردشگری معرفی کرده است اما دریغ از یک جای اقامت در این روستا! حتی مردم این منطقه هم مانند مردم شمال خانه‌ها را کرایه نمی‌دهند.
شکایت روستاهای پایین دست از مردم روئین:
مردم روئین، در زمان گل گندم و باردهی باغات، حقّ آب روستاهای پایین دست را قطع کرده‌اند. حقّ آبی که به گفته‌ی خودشان، برای آن سند رسمی و محضری موجود است. در گذشته این حق رعایت می‌شده است و 13 سال است که با این مشکل مواجه شده‌اند. مردم روستاهای پایین دست شکایتشان را به مراجع قضایی برده‌اند و رأی به نفع آنها نیز صادر شده، امّا مردم روستای روئین به دلیل نفوذ اداری، هر ساله این حقّ را پایمال می‌کنند.
7- عسل محله- کوه سیالان/جلگه‌های سرسبز و کوههای پوشیده از گیاهان مختلف
کوه سیالان در استان مازندران، شهرستان تنکابن، شهر خرّم آباد، دهستان دوهزار به طرف دریاسر، روستای عسل محلّه قرار دارد.
اِسِل محلّه یا عسل محلّه روستایی تاریخی است در ارتفاع 1250 متری که رو به غرب قرار گرفته است.
شهرستان تنکابُن از سمت شرق به شهرستان رامسر، از غرب به شهرستان چالوس، از جنوب به رشته کوههای البرز و از شمال به دریای خزر متصل است. این شهرستان مرکز باغهای کیوی و پرتقال و چای است. سیالان یا (سیاه لان)، نام کوهی است که قله‌ی آن در مرز استان‌های مازندران و قزوین قرار گرفته‌است.
قله سیالان 4190 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این کوه از جنوب به منطقه رودبار الموت از استان قزوین و از شمال به دره دوهزار از شهرستان تنکابن در مازندران مشرف است. سیالان مرتفع‌ترین قله‌ی تنکابن است که در مسیر صعود دارای مناظری بکر و کم نظیر است مسیر تنکابن به سیالان از میان جلگه‌های سرسبز و کوههای پوشیده از گیاهان مختلف و روستاهای زیبا می‌گذرد.
مشکلات: روستایی با سه خانوار!/ آشغال‌های گردشگران
آب شرب روستا، تکمیل کانال‌کشی مزارع کشاورزی، مشکلات برق محله، سنگچین نیمه کاره داخل روستا، خشکسالی تحمیل شده بر این منطقه از عوامل طبیعی است و با شروع فصل گرما، بی آبی و خشکسالی بیشتر هجوم آورده و زندگی را بر مردم سخت‌تر می‌کند.
از علل اصلی این خشکسالی، چشمه ای است بین راه عسل محلّه و کوه سیالان، که فقط در ماههای اردیبهشت تا اواسط تیرماه، پُرآب است و رفته رفته خشک می‌شود.
در فصول پاییز و زمستان، به علّت کم آبی، سرما، صعب العبور بودن راه، نبود امکانات بهداشتی، پزشکی و حتّی مدرسه ابتدایی، روستای عسل محلّه با سه خانوار (هفت نفر)، تا بهار سر می‌کند.
یکی از مشکلات و گلایه های مردم روستا به مردمی که به اینجا رفت و آمد دارند و یا به صورت گردشگری انفرادی و گروهی به این منطقه می‌آیند این است که زباله‌های خود را روی زمین نریزند. سرمایه‌ی اصلی این مردم، گاوها هستند و بارها دیده شده که گاوها از آشغال و پلاستیکهای روی زمین خورده‌اند و متأسّفانه تلف شده‌اند.
نکته بامزه دیگر اینکه این روستا 2کیلومتر راه دارد که از این مقدار 1700 متر راه خاکی نامناسب و تنها 300 متر آسفالت است و همین 300 متر افتتاح شده است تا تبلیغی باشد برای اینکه این روستا آسفالته است!
8ـ شیخ موسی/ زیارتگاه تاریخی و دیدنی شاگرد امام صادق(ع)
روستای شیخ موسی در منطقه بندپی شرقی شهر بابل استان مازندران قرار دارد که از شهر بابل وارد جاده شهید صالحی شده، بعد از 25 کیلومتر به سمت جنوب بابل به منطقه بندپی شرقی خواهیم رسید.
حاج شیخ موسی از شاگردان امام جعفر صادق (ع) بوده که منشاء خدمات اسلامی و انسانی ارزنده‌ای در منطقه بوده است.
زیارتگاه حاج شیخ موسی در کنار بقعه امامزاده «عبدالله» در منطقه ییلاقی شیخ موسی قرار دارد.
در داخل این زیارتگاه، دو ضریح با مشبک‌های چوبی و درهای کنده‌کاری شده زیبا و ظریفی تعبیه شده است که تاریخ آنها به سالهای 1310 و 1318 هجری قمری برمی‌گردد.
مراتع ییلاقی ارتفاعات «شیخ موسی» و «قشلاق فیروزجا»، «وی تله»، «آری» و «گریوده» جزء هبه‌های شیخ موسی است که یکی از شاهان به واسطه کرامات شیخ موسی به او هبه کرده است و شیخ موسی نیز این املاک را وقف عام نموده است.
مشکلات: نه تلفن نه تلویزیون نه مدرسه!
شبکه ارتباطی سرتاسر روستا خطّ تلفن همراه روستایی مخابرات بندپی (کوبایل) است، ولی این روستا از دسترسی به خطّ تلفن ثابت شرکت مخابرات و مدرسه محروم است، این درحالی است که مردم در منزل به علّت نداشتن آنتن تلویزیون، ماهواره دارند.
یک سال است که سقف زیارتگاه، نم زده و سقف و گچ‌های آن در حال ریزش است. امّا مسئولان میراث فرهنگی، تصمیم به تجهیز دزدگیر در اطراف و درب دو ضریح زیارتگاه با هزینه ای بیش از سی میلیون تومان دارند.
از دیگر مشکلات منطقه: نداشتن آب شرب بهداشتی، مشکلات برق محلّه،سوخت‌های زیستی همچون هیزم که موجب آلودگی هوای محیط خانه و روستا می‌گردد،فرسایش، نبود مراکز دفن زباله و کمبود مراکز درمانی است.
9ـ روستای پاقلعه/ بقایای قلعه تیمور لنگ بر فراز جنگل‌ها قله‌های دست نخورده
روستای پاقلعه در پای قلعه موران از توابع بخش مرکزی شهرستان رامیان در استان گلستان، با ارتفاع 1180 متر از سطح دریا واقع است.
روستای پاقلعه رامیان 250 خانوار و 800 نفر جمعیت دارد
قله‌ی قلعه ماران با دو نام دیگر به نام‌های قلعه موران یا دژتاکی در استان گلستان و در جنوب غربی شهرستان رامیان واقع شده است. ارتفاع این قلّه 2345 متر از سطح دریا است و شش مسیر برای صعود دارد.
این منطقه، زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل دارد. این روستا در 70 کیلومتری شهرستان گرگان قرار گرفته است.
روستای پاقلعه از جنوب و غرب به ارتفاعات قلعه ماران و از شمال شرق به روستای پل آرام محدود می‌شود. پناهگاه قلعه ماران در ضلع شمالی قله قلعه ماران واقع شده و برای رسیدن به این پناهگاه از روستای باقر آباد نیز دسترسی وجود دارد.
بالای قله که دشت بسیار وسیعی وجود دارد، در گذشته‌ها قلعه تیمور لنگ بوده است که الان از آن قلعه فقط جاده کالسکه رو باقی مانده است، محلی‌ها هنوز هم که هنوز است اعتقاد دارند در آن قسمت گنج وجود دارد و همین باعث تخریب بقایای تاریخی شده است.
نکته دیگر اینکه رفتن به قلعه مورران خیلی سخت است و برای رسیدن به آنجا باید آمادگی جسمانی خیلی خوبی داشته باشید. این منطقه پاییزها و زمستانهای خیلی سختی دارد و امکانات مناسب برای سفر و اقامت هموار نیست.
مشکلات: جمعیت رو به کاهش است
خوشبختانه این روستا از جادّه خوب آسفالته برخوردار است و آب آشامیدنی مناسبی دارد، امّا شبکه داخلی آب روستای پا قلعه، بارها است که بر اثر رانش زمین آسیب دیده است.
همچنین به علّت بهداشت و درمان نامناسب و کمبود وسیله نقلیه‌ی عمومی، جمعیّت روستا در سال 1385 به 238 نفر کاهش یافته است. این در حالیست که در سال 1375، روستای پاقلعه 346 نفر جمعیّت داشته است.
10ـ اشکورات/ عجایب هفتگانه به درازای تاریخ
«اشکور» جزء بخش رحیم آباد شهرستان رودسر و در جنوب شهر کلاچای به سمت رحیم آباد در استان مازندران قرار گرفته و عجائب هفتگانه‌ای را در دل خود جای داده که قدمتی به درازای تاریخ دارد. اشکور از جنوب به قلعه الموت قزوین، از مغرب به املش و رودبار، از مشرق به بخش کوهستانی رامسر و تنکابن و از شمال به دامنه‌های کوهستانی رحیم آباد محدود می‌شود.
در قسمت شرق گیلان، سرزمین کوهستانی و جنگلی با طبیعتی بکر، نامکشوف و رام نشدنی که اسرار فراوان در دل سنگی و کالبد سبز خود دارد دیده هر بیننده‌ای را به خود محصور می‌سازد.
این منطقه که در امتداد سلسله کوه های البرز قرار دارد از جنوبی‌ترین نقطه شهرستان رودسر آغاز شده تا جنوبی‌ترین نقطه شهرستان رامسر ادامه می‌یابد.
«کوه عروس و داماد» از دیگر عجائب اشکورات است که در روستای زیاز واقع شده است. در شمال منطقه سی پل، کوه سنگی با شیب بسیار تند وجود دارد که در بالاترین نقطه آن دو مجسمه سنگی به شکل عروس و داماد قرار دارد.
مشکلات: کمبود آب آشامیدنی/ نبود راه دسترسی مستقیم به مازندران
این منطقه، کمبود آب آشامیدنی لوله کشی دارد، با این حال، چند هفته است که لوله کوچک آبرسانی به روستا پاره شده، و کسی به آن توجّه ندارد. البتّه چشمه‌های خنک منطقه، تا حدودی این مشکل را کمرنگ کرده است.
منطقه اشکورات با 252 روستا در محدوده جغرافیایی استان مازندران واقع است، امّا ساکنان این روستاها باید برای کار اداری، اوّل از رودسر و چند منطقه دیگر استان گیلان عبور کرده، تا به ساری، مرکز استان مازندران برسند.
منبع درآمد آنها از راه کشاورزی (گندم جو- فندق گردو) و همچنین از طریق دام است؛ و مشکلات طبیعی، تأثیر مستقیم بر اقتصاد خانواده‌ها می‌گذارد.
اشکور به دلیل شرایط و طبیعت کوهستانی، دارای زمستانهای سرد و پربرف و تابستانهای خنک و ملایم است و این امر باعث شده که در فصول پاییز و زمستان جمعیّت به حدّاقلّ و در بهار و تابستان به حدّاکثر ممکن برسد.
مشکلات دیگر: عدم دسترسی برخی روستاها به مدرسه/چیزی به عنوان کتابخانه در این 252 روستا وجود ندارد. /کاربری ناصحیح اراضی/فرسایش خاک/نبود مراکز دفن زباله/ کمبود مراکز درمانی و دارو/ مشکل سیستم شخم زنی به دلیل عدم وجود ابزار و ماشین آلات مناسب/عدم همکاری و تجمیع برخی از روستاها با هم به جهت جذب منابع دولتی/مهاجرت به شهر/منابع کمِ درآمد اهالی روستا و اکتفای کامل درآمد فقط به دامداری و کشاورزی.
11ـ درکش/ تپه‌های تاریخی و چشمه سارهای فراوان
روستای درکش در استان خراسان شمالی، 70 کیلومتری شهرستان بجنورد (مرکز استان) و در فاصله 30 کیلومتری شهر آشخانه مرکز شهرستان مانه و سملقان قرار دارد.
فاصله این روستا از جادّه آسیایی (محور آزادشهر- بجنورد) دو کیلومتر است. دارای طبیعتی جنگلی و کوهستانی با چشمه سارهای بسیار، دارنده تنها جنگل بلوط منطقه شرق کشور با باغهای میوه متنوّع و فراوان، انواع گیاهان دارویی، حیات وحش منحصر به فرد، آثار و تپّه های تاریخی متعدّد و محیط زیبا و فرح بخش است.
وجود آبشارها و رودخانه‌ها از دیگر جاذبه‌های کم نظیر آن محسوب می‌شود. موقعیّت طبیعی روستای درکش، درّه‌ای است و رودخانه درکش از میان آن می‌گذرد. در جنوب روستای درکش کوه آلاداغ با ارتفاع 2455 متر و درّه کنداب قرار دارد.
مشکلات: آخرین استان از نظر توسعه یافتگی در کشور
این استان از 7 شهرستان، 16 شهر و 16 بخش، 40 دهستان و 862 روستای دارای سکنه تشکیل شده است، ولی متأسّفانه به لحاظ وضعیّت توسعه یافتگی، استان آخر در کشور به شمار می‌رود. استان خراسان شمالی از نظر راههای ارتباطی و جادّه‌ها در وضعیّت نامطلوبی است.
به طوری که بزرگراه بجنورد به جنگل گلستان با گذشت ده سال از سال 1382 تاکنون، 70 درصد هم تکمیل نشده و همچنین راه‌آهن (جوین اسفراین بجنورد) پیشرفت اندکی داشته است.
تاکستان‌ها در این مناطق دیگر انگور نمی‌دهند و جویبارها خشکیده‌اند، دولت نیز فکری برای آن (مثل حفر چاه و ...) ندارد، و این عمق خسارتی است که طی سالهای خشکسالی بر این مناطق تحمیل شده است.
شاید برخی انتقاد کنند که مناطق زیباتری در ایران وجود دارد. بی شکّ همینطور است، امّا باید به صراحت گفت که در این استان خشک و کویری، درکش، بهترین است در این منطقه.
12ـ بسطام/ بارگاه و جایگاه فرزند امام و سلطان العارفین
شهر بسطام که در بهار 92 به شهرستان تبدیل شد در شش کیلومتری شمال خاوری شاهرود در استان سمنان واقع است. بارگاه سلطان العارفین جهان، بایزید بسطامی؛ و امامزاده محمّد فرزند امام جعفرصادق (ع) در مرکز بسطام واقع شده است. گفته می‌شود که امام، فرزندش محمّد را برای راهنمایی مردم، همراه بایزید به بسطام فرستاده بود.
شهر بسطام آب و هوایی مطبوع در تابستان و سرد در زمستان دارد. باغهای زردآلو سراسر شهر و منطقه را احاطه کرده‌اند. عمده درآمد مردم از همین طریق است. این شهر از سویی به سبب مجاورت کوه شاهوار، از سلسله جبال البرز، دارای زمستانهای سرد و طولانی است و از طرفی دیگر به دلیل همجواری با کویر، آب و هوایی کوهپایه‌ای دارد و بی شک یکی از خوش آب و هواترین نقاط استان سمنان است.
مشکلات: مقایسه قدمگاه بایزید در بنگلادش و بارگاه او در بسطام
نکته ای که چندی است مرا آزار می‌دهد، بی اهمیّتی مسئولان به داشته‌های فرهنگی است. بارگاه «قدمگاه» بایزید بسطامی با ابهّت خاصّی در کشور بنگلادش ساخته شده ولی بارگاه بایزید در بسطام، که محلّ زندگی این عارف بزرگ جهانی است، هیچ اهمّیّتی برای مسئولین ندارد. بایزید بسطامی که وی را سلطان العارفین جهان می‌نامند، همه ساله زائرین فراوان شیعه و سنّی از تمام کشورهای جهان دارد.
به گفته دکتر پرویز ذوالعین، جهانگرد ایرانی، در قلب جنگل‌های شمالی کشور بنگلادش، مقبره‌ای هست منتسب به بایزید بسطامی که از مهم‌ترین پرستشگاه‌های مردم منطقه محسوب می‌شود. اینکه چگونه آوازه بایزید تا آنجا هم پیش رفته، نکته ای است پر تأمّل که مورّخان و محقّقان باید گره از آن بگشایند.
از سوی دیگر درد عمده مردم بسطام، بیکاری، مسکن و ازدواج جوانان، توزیع ناعادلانه امکانات در سطح استان و بی عدالتی است.
با توجّه به اینکه بسطام به عنوان قطب و ناحیه کشاورزی شناخته شده است، متأسّفانه از احداث و استقرار واحدهای صنعتی در آن جلوگیری به عمل آمده و از این جهت به علت نبود صنایع تبدیلی و شهرک‌های صنعتی، خسارتهای زیادی به مردم این منطقه وارد شده است
احداث کارخانه سیمان که جزو سامانه‌های آلاینده به حساب می‌آید در محدوده شهر بسطام، از طرفی به کشاورزی و باغ‌ها و مزارع خسارت زده و از طرفی باعث افزایش بیماریهای تنفسی و آلرژیک در بین مردم شده است. به گفته مردم بسطام، هزینه‌ی احداث نابجا و غیراصولی آن در این منطقه آن است که درصد بیشتری از عوارض آن به شهر بسطام تعلق گیرد. اکثر روستاهای تابعه این بخش از آب آشامیدنی سالمی برخوردار نیستند از جمله روستای میغان. فاضلاب شهری بسطام نیز سال‌هاست که اجرایی نشده است.
کلیه حقوق این اثر متعلق به "مرکز فرهنگی میثاق" است.