قسمت سیزدهم برنامه «راز» با موضوع مستند مسأله محور با حضور مستندسازان مجموعه فرهنگی میثاق سعید فرجی، وحید فرجی و مصطفی حریری دوشنبه شب 31/4/92 با اجرای نادر طالب زاده از شبکه چهارم سیما پخش شد.

طالب زاده در شروع برنامه با اطلاق عبارت «دو جوون باحال» به معرفی برادران فرجی پرداخت. قسمت اول برنامه در مورد فیلم «تولد در زمین سوخته» به کارگردانی وحید فرجی بود. او که در فیلم خودش به استفاده سربازان آمریکایی از سلاح های اورانیوم ضعیف شده در جنگ کویت و جنگ عراق پرداخته است از این سلاح توضیح کوتاهی ارائه کرد و از مردمی گفت که بمب بر روی تن و فرزندان آنها اثر گذاشته است. در ادامه کلیپی از یک کودک عراقی پخش شد که دو چشم خود را در اثر ایجاد غدد سرطانی ناشی از اورانیوم از دست داده است. از طرف دیگر اینکه این بمب ها روی بسیاری از سربازان آمریکایی هم اثر گذاشته است.

نکته ای که فرجی به آن اشاره می کند: «همان هایی که صاحب رسانه ها هستند، کسانی هستند که صاحب کارخانه های اسلحه سازی هستند، چرا باید آنها این موضوع را پوشش دهند.» موضوع دیگری که مطرح می شود استفاده اسرائیل از همه گونه بمب جز بمب اتم و استفاده از 4.5 میلیون قطعه بمب خوشه ای در جنگ 33 روزه با لبنان است.

کلیپ دومی هم که از اثر فرجی پخش می شود در مورد وضعیت یکی از نیروهای پاک سازی حاضر در لبنان است که دچار عارضه جسمی شده و کمی بعد جان خود را از دست داده است.

وحید فرجی که یک سال بعد از جنگ در منطقه حضور پیدا کرده و پا به پا با گروه های پاکسازی حرکت کرده اظهار می کند که جنگ هنوز ادامه دارد و بمب های خوشه ای همچنان قربانی می گیرد. این سلاح ها را افرادی استفاده می کنند که ما را متهم به داشتن سلاح های کشتار جمعی می‌کنند. طالب زاده می افزاید که آمریکایی ها چنین سلاح هایی را عیله مردم خودشان هم بکار می برند، او به DUM DUM اشاره می کند، گلوله ای توخالی با کارکردی متفاوت.

نوبت به سعید فرجی می رسد و سومالی. در رسانه های غربی اعلام می شود که سومالی خطرناک ترین نقطه کره زمین است. فرجی توضیحاتی مختصر در مورد تاریخ سومالی و مناقشات داخلی این کشور، عملیات بازگشت امید آمریکا در سومالی، قحطی سومالی، تشکیل جبهه الشباب و خاطراتی از سومالی ارائه کرد.

«اینجا سومالی است، جایی در شاخ آفریقا... » این عبارات ابتدای کلیپ تاثیرگذاری است که با صدای سعید در مورد سومالی پخش می شود، تقدیم به کودکانی که جنگ و گرسنگی نفسشان را بریده است. فرجی در ادامه به آثار پیش رو که به تهیه کنندگی مرکز فرهنگی میثاق ساخته می شود اشاره می کند. فیلم «کاروان آزادی» روی مونیتور پس زمینه پخش می شود و توضیحاتی در مورد این فیلم از زبان سعید و سفر به ترکیه برای بررسی و ساخت سفر کاروان آزادی به غزه از ابتدا تا انتها داده می شود. ذکر خاطره ای از سوی برادران فرجی در ادامه بسیار جالب توجه می نماید. آژانسی صهیونیستی به نام «سایمون» در نمایشگاه کتاب فرانکفورت سال کتاب تبادل-درباره تبادل اسرای لبنانی- سعید فرجی رصد کرده و از مسئولین نمایشگاه اظهار نارضایتی می کنند، آنها فرجی ها را «تروریستهای هنرمند» خطاب می کنند!!؟ طالب زاده به زحمات «سید سلیم غفوری(مدیر مجموعه فرهنگی میثاق)» اشاره کرده و پیشتازی ایشان در این عرصه را یاد آور می شود.

مهمان قسمت دوم برنامه «مصطفی حریری» روزنامه نگار و مستندساز است او در ابتدای صحبتش به غرابت فضای مستندسازی با روزنامه نگاری از جهت جستجو کردن اشاره می کند، مسئله ای که موجب شده تا او از رشته فنی وارد روزنامه نگاری و از آنجا نیز به دنبال مدیوم تأثیرگزارتر مستندسازی برود.

طالب زاده سوژه فیلم «نیمه خاموش» اثر حریری را فوق العاده می نامد مستندی که از زوایای جدیدی به پشت صحنه دفاع مقدس می پردازد و حریری ادامه می دهد که راویان این اثر خودشان سند هستند. کلیپی از این اثر پخش می شود، محسن رفیق دوست، محسن رضایی و از مشکلات می گویند و هاشمی رفسنجانی به نبود امکانات و توزیع کوچکترین اقلام بین مردم اشاره می کند.

طالب زاده از مستند بی بی سی که درباره جنگ تحمیلی ایران و عراق ساخته و در هفته دفاع مقدس پخش شد یاد و اضافه می کند که برای آنها صحبت کردن در این مورد بسیار مهم بود. چرا این کارها نباید در ایران و در حوزه تولید مستند باشد؟ اینکه مسئولان ما عادت به مصاحبه با پرسش‌های ریز و جستجوگرانه ندارند و از سوی دیگر سد نامرئی خودسانسوری زمینه را برای رسانه های غیر همسو با ما باز می‌کند. ارائه پیشنهادی در مورد ساخت آثار مشترک با کشورهای حمایت کننده از عراق طی 8 سال جنگ و گله از مسئولین برای حمایت از پروژه های امنیت ملی باقی سخنان نادر طالب زاده را تشکیل می دهد. حریری سوالاتی اساسی را مطرح می کند که جوانها پرسیده اند اینکه چرا امام به قطعنامه جام زهر لقب داده یکی از این سوالات است. برنامه با توضیحاتی درباره فیلم مستند «جنگ نامرئی» محصول آمریکا و اشاره حریری به کار سخت برادران فرجی و اینکه واقعا ریسک کرده اند ادامه پیدا می کند.

اثر سودان حریری پخش می شود و او با ارائه توضیحاتی می افزاید که اتفاقات سودان دیده نشد. آقای روزنامه نگار از کار جدیدش «حکومت فاطمیون در سیسیل» – که اوج شکوفایی علم و فرهنگ وهنراست - صحبت می کند و طالب زاده ایده این کار را هم فوق العاده می نامد.

گزارش دیگری از این برنامه در تسنیم بخوانید.

یاسین پورعزیزی