آنچه در اولین نگاه به نظر میآید، سوژه
مورد بحث مستند است. دو دهه از شهادت شهید لاجوردی گذشته و طبعاً فیلمساز
باید دلیل خوبی برای انتخاب این موضوع داشته باشد؛ مانند آن که فیلمساز در
تحقیقات خود به دیدگاهی تازه درباره زندگی این شهید رسیده باشد یا واکاوی
عمیقتری نسبت به آثار قبلی انجام داده باشد. اما در «آقای دادستان» از این
نوآوریها خبری نیست و مستند صرفاً به مرور مسائلی میپردازد که بارها
گفته شده است. بنابراین مستند درگیر مسائل تکراری شده، به عمق کافی نمیرسد
و از یافتن دریچهای نو به زندگی شهید بازمیماند.
آنچه
که در «آقای دادستان» درباره شهید لاجوردی روایت میشود، تقریباً همه
ابعاد شخصیتی او را در بر میگیرد. اما فیلمساز با وجود گستردگی سوژه،
پیوستگی ماجرا را حفظ کرده است. توالی وقایع، نخ تسبیحی شده که مخاطب
لابلای حوادث گوناگون تاریخی گم نشود. مستند به خوبی ماجراهای پرتعداد
زندگی شهید را از پس یکدیگر روایت کرده و بیننده را خسته نمیکند.
دیگر
نکته مثبت آن که فیلم برای کسی که هیچ اطلاعاتی از موضوع مستند ندارد،
کاملاً راهگشاست و زندگینامه نسبتاً کاملی از شهید لاجوردی است. بنابراین
هیچ پیشزمینهای برای دیدن مستند «آقای دادستان» لازم نیست.
مستند
«آقای دادستان» یک ایراد مهم و اساسی دارد. بر خلاف نام اثر، بخش زیادی از
اثر به بحث درباره سازمان منافقین و آیتالله منتظری پرداخته. تا جایی که
بخشهای اصلی و مربوط به خود شخصیت شهید لاجوردی، در اقلیت قرار گرفته است.
حتی لحظاتی از این مستند هست که مخاطب گمان میکند شاید موضوع این مستند
نه شهید لاجوردی بلکه آیتالله منتظری است.
نقطه
قوت چشمگیر مستند «آقای دادستان»، پرشمار بودن تعداد مصاحبهشوندگان است؛
چه افرادی که ملاحظات امنیتی دارند و چه آنهایی که ندارند. در هر بخش از
زندگی شهید لاجوردی، با افراد کاملاً مرتبط گفتوگو شده است. به علاوه
فضاسازی مصاحبههای امنیتی خوب از آب درآمده است. میزانسن، موسیقی و
تصویربرداری به خوبی تحفظ امنیتی را به تصویر کشیده است.
«آقای
دادستان» به طور کلی از ناحیه تصاویر آرشیوی ضربه خورده است. در بعضی
لحظات تصاویر دفرمه میشود که اشکالی از تدوینگر است. به علاوه ویدیوهای
آرشیوی مورد استفاده، بدیع نیستند و پیشتر در آثاری مرتبط با سازمان
منافقین به کرات مورد استفاده قرار گرفتهاند. اگر فیلمهای مستندی درباره
سازمان منافقین دیده باشید، تقریباً هیچ ویدیوی آرشیوی در «آقای دادستان»
وجود ندارد که برایتان تازگی داشته باشد. به علاوه حجم زیادی از زمان
مستند، خالی از ویدیوهای آرشیوی یا بازسازیشده است و با نمایش عکسهایی پر
شده است. اگر سازندگان از آرشیوهای قویتری استفاده میکردند یا در
جمعآوری فیلمهای قدیمی تلاش بیشتری به خرج میدادند، «آقای دادستان» با
توجه به نقاط قوتی که دارد، از لحاظ فرمی چند پله بالاتر ایستاده بود.