هر روز شاهد یک فاجعه هستیم. فجایعی که در قالب خبر غرق کشتی های حامل صدها مهاجر، در مدیترانه و نزدیکی سواحل ایتالیا و یا در اقیانوس هند بین سواحل اندونزی و استرالیا به گوش می رسد. در مورد آخر، چند پناهجوی لبنانی که قصد داشتند به استرالیا بروند پیش از رسیدن به ساحل امن غرق شدند.
فقط در دریای مدیترانه در مدت یک هفته حدود ۴۰۰ پناهجو غرق شدند. در حالی که در حوادث اخیر، در اقیانوس هند، به ویژه آبهای بین استرالیا و اندونزی، ده ها نفر جان خود را از دست دادند. اما نجات یافتگان یا بهتر بگوییم آنهایی که قربانی این ماجراجویی دریایی نشده اند، مجبور هستند، پس از این سفر سخت به کشورهایشان در حالی که شاید در این مسیر عزیزانی را هم از دست داده باشند، برگردند.
آمار و ارقام در اینباره گویا است و تصویری جالب را برای ما ترسیم می کند. این پناهجویان که در میان آنها زنان و کودکانی نیز وجود دارند، به خوبی از خطر سوار شدن بر این قایق های بدوی و سفر در آبهای آزاد به منظور ورود غیرقانونی به کشوری دیگر خبر دارند. آنها مبالغ هنگفتی هم که ممکن است، به چند هزار دلار برای هر نفر برسد، برای این امتیاز مشکوک می پردازند و این یعنی آنهایی که به این سفر می پردازند، آنچنان فقیر نیستند.
به رغم همه این مسائل، آنها برای گریز از وضعیت کنونی آنها به این شیوه های خطرناک متوسل می شوند. این بدین معنی است که آنها در کشورشان هیچ آینده ای برای خود نمی بینند. واقعیت دیگر آن است که اغلب این مهاجران قایق سوار از کشورهای عربی می آیند. این پدیده نسبتا جدیدی است، به طوری که عرب ها در این سفرهای خطرناک دریایی به دیگر پناهندگان از آفریقا و آسیا می پیوندند. همانطور که از اسامی نجات یافتگان یا قربانیان حوادث اخیر معلوم می شود، اغلب این مهاجران یا پناهجویان مسلمان هستند. همه آنها می خواهند به کشورهای غربی بروند. کشورهایی که از آن راه می افتند، چه در خاورمیانه باشد چه مالزی و یا اندونزی، فقط نقطه عبوری است در مسیر مقصد نهایی.
آمار نشان می دهد حدود یک صد مهاجر غیرقانونی هر هفته از این شیوه ها استفاده می کنند. همین آمار همچنین نشان می دهد که صدها، شاید هزاران نفر از آنها در رسیدن به مقصدشان موفق می شوند یا در کشورهای مسیر عبور در انتظار انتقال به آخرین نقطه سفرشان هستند. یکی از این نقاط لیبی است. گزارش هایی که ۱۵ اکتبر منتشر شد، حاکی است که باغ وحش طرابلس به مرکز رسیدگی به امور شمار زیادی از پناهندگانی که به این شهر می رسند، تبدیل شده است. این پناهجویان می توانند به لطف قاچاقچیان وارد این کشور شوند. قاچاقچیانی که البته با کمک شبه نظامیان مسلح کار می کنند.
در همین حال افزایش شمار عرب هایی که به شکل غیرقانونی به مهاجرت روی می آورند، مسئله ای جدید است که فقط در سالهای اخیر رخ داده است. علت آن وخامت شرایط امنیتی در بعضی کشورها به ویژه سوریه است که درگیر جنگ داخلی خونین است که بر اثر آن حدود ۲ میلیون نفر آواره شده اند. بر اساس تخمین ها این تعداد ممکن است تا سال ۲۰۱۴ در صورتی که جنگ فروکش نکند، به حدود ۴ میلیون برسد.
این یعنی آنکه سیل قایق های مهاجران نه تنها کاهش نمی یابد، بلکه افزایش هم پیدا خواهد کرد. غرق شدن قایق مهاجران موضوع جدیدی نیست. داستان هایی که از آنها نقل می شود، یا داستان آنهایی که از این سفر پرمخاطره جان سالم به سر می برند، مردمی را به تصویر می کشد که حاضر هستند، برای رسیدن به ساحل خوشبختی، از هر چیزی بگذرند. واقعیت هر چه باشد، این مهاجران در پی چیزی هستند که در جوامع خود از آن بی بهره هستند، چه امنیت باشد، چه آزادی و چه آینده بهتر. این اصل مطلب است. در همین حال این افراد وقتی به مقصد می رسند با مسائلی روبرو می شوند که به راحتی چیزی نیست که تصور می کرده اند. درست است که آنها (جواع غربی) جوامع پیشرفته ای هستند، اما باز با بیکاری و بحران اقتصادی دست و پنجه نرم می کنند و البته رقابت بر سر فرصت های شغلی، با مردم محلی که از آمدن افرادی از خارج ناراضی هستند، به ویژه پناهجویان غیرقانونی.
تنها چیزی که ممکن است این پدیده خطرناک را به شکلی عملی و واقع بینانه کاهش دهد، احیای امید در این جوامع است، جوامعی که شاهد مهاجرت گسترده شهروندانشان هستند. اگر در این کشورها فرصت هایی وجود داشت، آن وقت قطعا مردم آنها را در اختیار کسانی نمی گذاشتند که آنها را تبدیل به منجلاب کنند. احیای امید نیز به ثبات و امنیت بستگی دارد و همینطور این اعتقاد در میان شهروندان که در آینده می توانند فرصت های مناسب شغلی بیابند و نیز مزد خوب در مقابل کار سخت دریافت کنند و یا حداقل آزادی شخصی و احترام به خاطر تفاوت ها است.
درباره کشورهایی که مقصد این کشتی های مهاجران قرار می گیرند، چه در اروپا باشند یا در استرالیا، باید گفت آنها کاملا حق دارند از موج پناهجویان بترسند. در همین حال راه حل واقعی این مسئله این است که آنها به کشورهای مبدأ مهاجران کمک کنند تا توسعه بیابند و استانداردهای زندگی را ارتقا بخشند، تا این شهروندان درصدد مهاجرت بر نیایند. این کار در نهایت ارزان تر از هزینه های ایجاد موانع و برقراری گشتی های امنیتی برای جلوگیری از ورود پناهجویان غیرقانونی خواهد بود.
علی ابراهیم. الشرق الاوسط